به گزارش ایبِنا، در سال‌های گذشته پرداخت‌های خرد در دنیا مورد توجه زیادی قرار گرفته‌اند. افزایش چشمگیر راهکارهای پرداخت موبایلی، کیف پول‌های الکترونیک و ابزارهای پرداخت مانند ساعت، انگشتر و... تنها نمونه‌هایی از پرداخت‌های خرد الکترونیک هستند که رواج پیدا کرده‌اند. اما در کشور ما گسترش این حوزه، آهسته و آرام صورت می‌گیرد؛ در حالی که طبق آمار شاپرک بیش از ۸۰ درصد از آمار تراکنش‌های کارتخوان‌ها زیر مبلغ ۵۰ هزار تومان است و این تراکنش‌های کوچک باعث هزینه‌های بزرگ در شبکه پرداخت شده است.
محمد نژادصداقت، مدیرعامل شرکت فناپ پرداخت، یکی از مدیران حوزه پرداخت خرد است که در رابطه با مشکلات و چالش‌های این حوزه با وی به گفتگو نشسته ایم که در ادامه می‌خوانید.
نخستین پرسش درخصوصِ عملکرد جزیره‌ای شرکت‌های حوزه پرداخت خرد است. به نظر شما چرا یک نهاد یا رگولاتور، مسئولیت هماهنگی و یکپارچه‌کردن عملکرد این شرکت‌ها را برعهده نمی‌گیرد؟
در کشور ما شهرداری‌ها مخاطب اصلی پرداخت‌های خرد هستند و نحوه تامین مالی پروژه‌ها، مهم‌ترین چالش پیاده‌سازی سامانه‌های پرداخت الکترونیکی در ناوگان حمل‌ونقل شهری است. از این رو، صنعت پرداخت خرد به کسب‌وکاری بدل شده که برای سرمایه‌گذاری جذاب نیست و شرکت‌های محدودی به این حوزه وارد می‌شوند، همچنین بانک مرکزی یا دیگر نهادها هم لزومی به ورود و قانون‌گذاری در این حوزه نمی‌بینند. بنابراین، پرداخت خرد در حمل و نقل عمومی شبیه پیش‌فروش خدمات است و می‌توان گفت مردم خدمت را از شهرداری‌ها پیش‌خرید می‌کنند که در این صورت، حضور نهادهای بانکی یا بانک مرکزی برای قانون‌گذاری در این حوزه منتفی می‌شود.
دلیل دیگر، نظام کارمزدی اصلاح‌نشده در کشور است. در شرایطی که کارمزد در نظام پرداخت ما معنی ندارد، PSP ها انگیزه‌ای ندارند به حوزه‌های دیگر پرداخت خرد غیر از حمل‌ونقل شهری وارد شوند؛ زیرا علاوه بر اینکه هیچ کارمزدی عایدشان نمی‌شود، تیشه بر ریشه کسب‌وکار خود می‌زنند.
اگر شرکت‌های فعال در این حوزه دست به تعامل و همکاری مشترک بزنند، آیا تغییری در فضای این کسب‌وکار ایجاد می‌شود؟
اگر شرکت‌ها بخواهند در این خصوص تعامل داشته باشند، باید صنفی تشکیل بدهند که این یک بحث است، اما در این خصوص مشکل دیگری وجود دارد. ما در حمل‌ونقل عمومی پیش‌فروش خدمت داریم و این امر در هر شهر توسط شهرداری آن شهر انجام می‌شود و حتی این پیش‌فروش خدمت بین شهرداری‌ها نیز به‌راحتی جابه‌جا نمی‌شود؛ یعنی ما نتوانسته‌ایم چیزی شبیه رومینگ موبایل بین شهرداری‌ها ایجاد کنیم تا کارت‌های کیف پول الکترونیک در همه شهرها قابل‌استفاده باشند. این خود یک معضل بزرگ بر سر راه یکپارچگی خدمات پرداخت خرد است. هم‌اکنون مهم‌ترین نهادهایی که می‌توانند به ساختار یکپارچه و مدون این صنعت کمک کنند، بانک‌ها هستند. بانک‌ها برای اینکه بتوانند هزینه‌های جاری خود را کاهش دهند باید بستر پرداخت خرد راه‌اندازی کنند، اما به‌دلیل نبود ساختار قانونی مشخص تا به امروز نتوانسته‌اند به این حوزه ورود کنند.
چه عاملی باعث علاقه‌مندی بانک‌ها به سرمایه‌گذاری در این حوزه می‌شود؟
اینکه ما در حمل‌ونقل عمومی از بسترهای پرداخت خرد استفاده می‌کنیم، به خودی خود برای بانک‌ها ارزشی ندارد. اما این مسئله که ما با تجهیز شهرها به سامانه‌های آفلاین پرداخت خرد، هزینه فرهنگ‌سازی را پرداخت می‌کنیم تا حدودی، هزینه بانک‌ها را برای ورود به حوزه پرداخت خرد، کم خواهیم کرد. مردم به‌تدریج از تکنولوژی کارت به تکنولوژی موبایل می‌روند و زمینه پرداخت‌های خرد در همه مکان‌ها اعم از حمل‌ونقل عمومی، سوپرمارکت‌ها، نانوایی‌ها و... فراهم می‌شود. در این مرحله بانک‌ها می‌توانند وارد شوند و به کمک شرکت‌های حوزه پرداخت خرد باقی راه را طی کنند. فرهنگ‌سازی در این زمینه دشوار است و ما تاکنون قدم‌هایی را برداشتیم که می‌تواند به کل نظام پرداخت کشور کمک کند.
بانک مرکزی ابتدای سال از شیوه پرداخت مبتنی بر NFC رونمایی کرد و به‌تازگی پرداخت آفلاین مبتنی بر سیم‌کارت‌های NFC در دو شهر قزوین و مشهد افتتاح شده است. این دو شیوه چه تفاوت‌هایی باهم دارند؟
شیوه پرداختی که توسط بانک مرکزی معرفی شد، شیوه‌ای است که تنها از بستر انتقال NFC استفاده می‌کند و کاربر به‌جای واردکردن شماره و اطلاعات کارت، ازطریق NFC پرداخت خود را انجام می‌دهد. مزیت روش مذکور این بود که اطلاعات روی کارت برای پذیرنده قابل‌رؤیت نبود و ازلحاظ امنیتی از سایر روش‌های عادی پرداخت، امن‌تر بود؛ یعنی این روش، امکان تقلب و کپی را کاهش می‌داد. اما آنلاین بودن تراکنش و الزام به واردکردن پین روی گوشی، سهولت این روش را کم می‌کرد. در روش‌های دیگر یعنی کارت‌های آفلاین حمل نقل عمومی و شهروندی که در شهرهای مختلف قابل‌استفاده است، آفلاین بودن و سرعت، مزیت محسوب می‌شود؛ اما کاربران برای شارژ کیف پول خود باید به نقاط شارژ بروند. ما در شیوه جدیدی که به‌تازگی در شهرهای قزوین و مشهد افتتاح کردبم، دو شیوه یا بستر را با یکدیگر تلفیق کرده‌ایم که علاوه بر آفلاین بودن، مشکل کاربران برای مراجعه به نقاط شارژ هم برطرف می کند. معتقد هستم آنچه در کشور ما، مصرف‌کننده را به استفاده از ابزارهای پرداخت خرد ترغیب می‌کند قابلیت‌های پرداخت، افزایش راحتی، امنیت و سرعت در معاملات است.
این نکته را اضافه کنم که کارت‌های موجود در بازار ایران دبیت هستند و هنگام تراکنش با این کارت، کل موجودی حساب فرد در معرض خطر است. این در صورتی است که شیوه‌های نوین پرداخت خرد باید ریسک خطر را کاهش دهند و این مهم تنها با کیف پول الکترونیک دارای موجودی معین قابل انجام است.
آیا پرداخت‌های آفلاین مبتنی بر سیم‌کارت‌های NFC روزی در ایران فراگیر می‌شوند؟
معتقد هستم این امکان با سرمایه‌گذاری اپراتورهای موبایل و فرهنگ‌سازی تقویت می‌شود.
بانک مرکزی به‌زودی سند پرداخت‌بان را که چارچوبی برای فین‌تک‌هایی با پوشش‌دهی ریزمقدارها است، منتشر خواهد کرد. حضور فین‌تک‌ها در صنعت پرداخت خرد را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
یکی از فعالیت‌های تأثیرگذار فین‌تک‌ها این است که مفهوم کیف پول را در جامعه جا می‌اندازند، اما مشکل این است که فین‌تک‌ها بر بسترهای آنلاین کار می‌کنند و برای دسترسی به بخش آفلاین به سرمایه‌گذاری نیاز دارند و به‌راحتی نمی‌توانند وارد این حوزه شوند.
